X4200 Panoramique

Beschrijving

In 1944 zat een “executive” van General Motors (GM) voorin een diesellocomotief type FT ergens in de Rocky Mountains in Colorado, waarschijnlijk op de Denver & Rio Grande Western Railroad. Hij moest een rapport maken over goederenvervoer over de lijn. Zijn uitzicht was magnifiek en hij bedacht dat het mooi zou zijn als reizigers hetzelfde konden zien. Hij ging naar de ingenieurs van de Electro-Motive Divison (EMD) van GM. Zij bedachten de “Astra- of Vista-Dome”, een verhoogde gestroomlijnde uitzichtskoepel op een rijtuig. In 1947 kwamen GM en Pullman-Standard, een Amerikaanse fabrikant van spoorwegrijtuigen, met “The Train of Tomorrow”. Vier verschillende rijtuigen met op ieder rijtuig een Vista-Dome. Maar inmiddels had de Chicago, Burlington & Quincy Railroad het idee overgenomen van modellen die GM op een tentoonstelling had laten zien. In juni 1945 had de Burlington in eigen werkplaats een eerste rijtuig met Vista-Dome omgebouwd. Het idee was een hit. Minstens 15 Amerikaanse spoorwegmaatschappijen lieten hun belangrijkste treinen uitrusten met Vista-Dome rijtuigen. Ook in Europa was het idee bekend geworden. De FS (Italiaanse Spoorwegen) bouwde in 1947 een verongelukte motorwagen om met een Vista-Dome en een zeer modern interieur. De trein werd o.a. gebruikt op de spoorlijn langs de kust in Ligurië als Freccia Aurelia. In 1959 bouwde Renault naar het Amerikaanse voorbeeld 10 motorwagens voor de SNCF met een Vista-Dome: serie X4200, ook bekend als de “Panoramique” of “Pano”. Deze reden voornamelijk op toeristisch interessante lijnen als Marseille – Clermond-Ferrand (Le Cévenol) en Genève – Grenoble – Digne (L’Alpazur). De fraaie rijtuigen hadden de dieselmotor onder de koepel. Dat was een warm plekje; de motor raakte snel oververhit zodat later het vermogen werd verlaagd. Ook de reizigers hadden het vaak warm onder het glas zonder airco. In 1985 werd de laatste motorwagen buiten dienst gesteld. Maar het meest bekend zouden de Vista-Dome rijtuigen in de Rheingold trein (later TEE) worden. Enkele “Pano’s” zijn bewaard.
Dit is een boek op liggend formaat en met slappe kaft, zoals gebruikelijk bij deze uitgever. Het boek is franstalig. De eerste vijf bladzijden geven de historie en een technische beschrijving van de trein. Er is aandacht voor de exploitatie en de verdeling over de depots. Daarna volgen de foto’s in volgorde van de nummering X4201 tot en met X4210. Vanaf bladzijde 95 zijn foto’s opgenomen van de museum-motorwagens. De foto’s zijn een mix van zwart/wit en kleurenplaatjes. De bijschriften zijn kort gehouden en vallen soms een beetje in herhaling met teksten als: “Jolie vu de ce Panoramique”.
Albums die over één materieeltype gaan kunnen saai zijn, zeker als treinstellen of motorwagens het onderwerp zijn. Maar dat is met dit boek niet het geval. Misschien komt het door de mooie locaties, zowel op stations als in het landschap, of de typisch Franse spoorwegsfeer van sommige foto’s. Of door de interessante treinsamenstellingen. De motorwagens konden in “multiple” worden geschakeld met andere dieselmotorwagens. De “Pano” reed daarom lang niet altijd solo ook vanwege de beperkte zitplaatscapaciteit in de 2e klas. In het boek is de trein bijvoorbeeld te zien met een X52000 van Décauville van voor de Tweede Wereldoorlog. Twee of drie standaard bijwagens plus een tweede motorwagen serie X2800 of X2100 was niet ongebruikelijk als treinsamenstelling.
BRON: NVBS Actueel – augustus 2023