Voormalige spoorwegstations in Nederland

Samengesteld door Ciril van Hattum

Waren er vroeger meer of minder spoorwegstations in Nederland? Het is een feit dat er, vooral in kleinere plaatsen, veel stations zijn verdwenen. Maar ook zijn er de laatste jaren veel nieuwe geopend. Een lastige dus. In deze expositie zult u geen rollend materieel tegenkomen: louter en alleen voormalige stationsgebouwen. Soms in plaatsen die velen waarschijnlijk niet goed thuis kunnen brengen. Weet u bij voorbeeld waar Avenhorn, Lewedorp of Peperga liggen? Toch waren deze dorpen in het verleden belangrijk genoeg voor een eigen spoorstation. In deze expositie bezoeken we alle provincies, behalve Flevoland.

De vooruitzichten van een stationsgebouw zijn drieledig: het wordt afgebroken omdat de lijn is opgeheven of de spoorwegmaatschappij hier niet meer stopt. Na een tijdje zal niets meer aan de vroegere aanwezigheid ervan herinneren. Een tweede mogelijkheid is dat het station moet wijken voor een nieuw bouwwerk op of bij dezelfde plek. Tenslotte kan het station worden behouden en een andere functie krijgen.

Het station van Zoutkamp, gelegen aan de Lauwerszee, staat er nog op het moment dat de foto wordt gemaakt, maar de spoorlijn ervoor, de route Zoutkamp-Winsum niet. Deze werd op last van de bezetter in 1942 afgebroken.

Het station van Zoutkamp, gelegen aan de Lauwerszee, staat er nog op het moment dat de foto wordt gemaakt, maar de spoorlijn ervoor, de route Zoutkamp-Winsum niet. Deze werd op last van de bezetter in 1942 afgebroken. De foto is van R. Ankersmit, genomen op 1 augustus 1959.

Dit is het voormalige hoofdstation van Stadskanaal. Rechts zien we nog de locloods staan. Deze werd in 1960 getransformeerd tot busgarage.

Dit is het voormalige hoofdstation van Stadskanaal. Rechts zien we nog de locloods staan. Deze werd in 1960 getransformeerd tot busgarage. Tegenwoordig kent Stadskanaal wederom een stationsgebouw: van de museumlijn STAR. Maar dit is een replica van een ander Drents station, niet van Stadskanaal maar van Rolde. Ook deze foto werd gemaakt door R. Ankersmit, en wel op 26 augustus 1960.

We blijven nog even in de provincie Groningen en tonen u nu, vanaf de straat gezien, het station van Ter Apel. Wat een majestueus gebouw! Het werd in 1922 gebouwd in de stijl van de toen bij architecten zeer populaire Amsterdamsche School. Het reizigersvervoer werd in 1935 gestaakt.

We blijven nog even in de provincie Groningen en tonen u nu, vanaf de straat gezien, het station van Ter Apel. Wat een majestueus gebouw! Het werd in 1922 gebouwd in de stijl van de toen bij architecten zeer populaire Amsterdamsche School. Het reizigersvervoer werd in 1935 gestaakt. NVBS-ers die al wat langer lid zijn en de oude nummers van Op de Rails hebben bewaard, kunnen meer over dit station en de bijbehorende spoorlijn lezen in het decembernummer van 1985. H.P. van Keulen heeft deze dia gemaakt op 10 april 1974.

Peperga ligt tussen Steenwijk en Heerenveen, in Friesland dus. ‘Vlug, Veilig en Voordelig' was lange tijd de leuze van NS die je op veel plaatsen kon tegenkomen, waaronder hier in Peperga.

Peperga ligt tussen Steenwijk en Heerenveen, in Friesland dus. ‘Vlug, Veilig en Voordelig’ was lange tijd de leuze van NS die je op veel plaatsen kon tegenkomen, waaronder hier in Peperga. Wederom een plaat van R. Ankersmit, geschoten op 5 augustus 1960.

Vanaf de straatzijde werpen we op deze foto een blik op het voormalige station van Franeker.

Vanaf de straatzijde werpen we op deze foto een blik op het voormalige station van Franeker. R. Ankersmit maakte de foto op 3 augustus 1959. Hij is in de jaren 1959 en 1960 wel erg actief geweest -gelukkig maar- om de toen nog aanwezige stations op beeld vast te leggen.

Exloo, waar dit station heeft gestaan, ligt aan een spoorlijn tussen Gasselternijveen en Emmen.

Exloo, waar dit station heeft gestaan, ligt aan een spoorlijn tussen Gasselternijveen en Emmen. Deze lijn werd reeds lang geleden opgebroken. De foto is van G. Kuschy maar de datum is niet bekend.

Deze foto werd in de oorlogsjaren gemaakt door W.B.J.Cramer in Hellendoorn. Op 25 mei 1941, het jaar waarin de sporen werden opgebroken. Het gebouw zelf is toen gespaard gebleven; de bovenverdieping is nog als woonhuis ingericht. (NVBS-fotonummer 519.402).

Vanaf de zuidwestkant gefotografeerd: het voormalige station van Staphorst.

Vanaf de zuidwestkant gefotografeerd: het voormalige station van Staphorst. R. Ankersmit maakte de foto op 4 augustus 1960.

Het station van Hulshorst, gelegen in het noorden van de Veluwe, staat midden in de bossen. Het was een geliefd oord voor vakantiegangers. Het gebouw stamt uit 1865.

Het station van Hulshorst, gelegen in het noorden van de Veluwe, staat midden in de bossen. Het was een geliefd oord voor vakantiegangers. Het gebouw stamt uit 1865 maar de bovenverdieping is van 1876: die is er later op gezet. Het station werd op 31 mei 1987 gesloten. De foto werd vijftien jaar eerder gemaakt, wederom door R. Ankersmit op 24 juni 1972.

Van de noord- naar de zuidzijde van de Veluwe: op deze foto is station De Steeg-Rheden te zien.

Van de noord- naar de zuidzijde van de Veluwe: ook op deze foto is een station te zien, maar de foto op zich is al een heel fraai plaatje. Het is het reeds lang geleden afgebroken station De Steeg-Rheden, gezien vanuit noordwestelijke zijde. R. Ankersmit fotografeerde het op 1 september 1959.

Het typische station van Hattemerbroek kende een revival, toen het op 1 juni 1940 weer opengesteld werd voor reizigers.

Het typische station van Hattemerbroek kende een revival, toen het op 1 juni 1940 weer opengesteld werd voor reizigers. Wat was het geval? Nederlandse genietroepen hadden in mei de IJsselbrug bij Zwolle vernield, met als doel de opmars van Duitse troepen te stuiten. Zodoende werd Hattemerbroek het eindpunt van de treinen uit Amersfoort en Apeldoorn die Zwolle niet meer konden bereiken. Deze foto is gemaakt door H.G. Hesselink, ergens in het jaar 1940 (NVBS-fotonummer 171.599).

het Maliebaanstation te Utrecht. Sinds 1954 is hier het Nederlands Spoorwegmuseum gevestigd.

Wie kent het niet, het Maliebaanstation te Utrecht. Hier gefotografeerd vanaf de straatzijde door J.A. Bonthuis op 24 mei 1946 (NVBS-fotonummer 509.635). Het gebouw dateert van 1874 en is tot 1939 in gebruik geweest bij de Oosterspoorweg. Sinds 1954 is hier het Nederlands Spoorwegmuseum gevestigd. Tegenwoordig spreekt men trouwens kortweg van ‘Spoorwegmuseum’, hoewel het toch echt over Nederlandse zaken gaat. Bij een rigoureuze verbouwing in de jaren 2003-2004 is het gebouw in de oorspronkelijke 19e eeuwse staat teruggebracht en kreeg ook de Koninklijke wachtkamer uit het Haagse Staatsspoorstation, gesloopt in 1973, (zie foto 17) een plek.

Architect D. Margadant heeft in 1901 het fraaie vroegere station van Amersfoort ontworpen. Het werd in 1997 vervangen door het huidige, waar ook ‘NVBS Centraal' is gevestigd in de kelderruimte.

Architect D. Margadant heeft in 1901 het fraaie vroegere station van Amersfoort ontworpen. Het werd in 1997 vervangen door het huidige, waar ook ‘NVBS Centraal’ is gevestigd in de kelderruimte. Het station bevatte tal van kunstwerken die helaas op deze foto slecht zijn te zien. Boven de ingang-met-luifel bevonden zich enige zandstenen reliëfs en aan de toren waren eveneens versieringen in steen aangebracht. De foto is van J.A. Bonthuis, de datum 15 juli 1994 en het NVBS-fotonummer 5425.698.

Het station Avenhorn lag aan de spoorlijn van Zaandam naar Hoorn.

Station Avenhorn lag aan de spoorlijn van Zaandam naar Hoorn ter hoogte van Scharwoude; het werd in 1940 voor reizigers gesloten. Het architectonisch bijzondere stationsgebouw is behouden gebleven. Het vroegere retiradegebouwtje, dat de status van Rijksmonument heeft, wordt als “romantisch bijgebouw van station” verhuurd aan vakantiegangers. ‘Stationsfotograaf’ R. Ankersmit heeft er voor heeft gezorgd dat wij nu nog kunnen genieten van hoe dit bouwwerk er in het verleden uit zag. De foto is van 2 augustus 1959.

Oosthuizen ligt ook in de provincie Noord-Holland, ten zuiden van Hoorn en niet zo ver van Avenhorn.

Oosthuizen ligt ook in de provincie Noord-Holland, ten zuiden van Hoorn en niet zo ver van Avenhorn. In het voormalige stationsgebouw vestigde zich in 1960 een kaasfabriek. Het drie verdiepingen hoge gebouw vooraan op de foto is de oorspronkelijke dienstwoning. Het stationsgebouw ernaast is rond 1960 verbouwd tot een fabriekshal. Aan het eind staat nog de oorspronkelijke goederenloods. R. Ankersmit fotografeerde hier op 4 april 1960.

Station Hoofddorp, gelegen aan de Haarlemmermeerspoorlijn van Aalsmeer naar Haarlem.

Schilder en behanger W.N.C. Groeneveld heeft zich na sluiting gevestigd in het station van Hoofddorp, gelegen aan de Haarlemmermeerspoorlijn van Aalsmeer naar Haarlem. Deze sloot voor reizigersverkeer op 1 januari 1936. De foto is gemaakt door R. Ankersmit op 25 mei 1963.

Den Haag kent van oudsher twee belangrijke stations, een van de HSM en een van de SS. De locatie van dit laatste is de Rijnstraat. Het architectonisch gezien vrij saaie stationsgebouw op deze foto is van de hand van architect A.W. van Erkel, die het in 1868 heeft ontworpen.

Den Haag kent van oudsher twee belangrijke stations, een van de HSM en een van de SS. De locatie van dit laatste is de Rijnstraat. Het architectonisch gezien vrij saaie stationsgebouw op deze foto is van de hand van architect A.W. van Erkel, die het in 1868 heeft ontworpen. In zowel het station van de HSM als van de SS bevonden zich Koninklijke wachtkamers, want anders dan tegenwoordig verplaatste de leden van de Koninklijke familie zich indertijd veel per trein. Zoals al bij foto 12 staat vermeld, is de wachtkamer van dit station nu te bezichtigen in het Spoorwegmuseum. De Koninklijke wachtkamer van station Hollands Spoor is daar nog altijd aanwezig. J.Vogels maakte deze dia op 2 juni 1962.

Vlak voor de sloop fotografeerde oud-Hoofdbestuurslid van de NVBS P. Collet uit Den Helder het station Rotterdam-Centraal.

Vlak voor de sloop fotografeerde oud-Hoofdbestuurslid van de NVBS P. Collet uit Den Helder het station Rotterdam-Centraal. Het is de enige foto uit deze expositie die niet uit de Beeldbank afkomstig is maar uit een particuliere collectie. Het is 14 oktober 2007. Enkele jaren moest Rotterdam het doen met een noodstation ongeveer op deze plaats, een blauwgekleurd gebouw. Nu staat er sinds een paar jaar een gloednieuw groot station met een opvallende voorgevel dat weer jaren mee zal gaan. Van de letters op het oude stationsgebouw heeft iemand of waarschijnlijk hebben iemanden een toepasselijke tekst weten te maken… (NVBS-fotonummer 5394-50518).

Leiden-Heerensingel was een kopstation, het eindpunt van de lijn uit Hoofddorp.

Leiden-Heerensingel wordt op het moment dat deze foto werd gemaakt, 8 juni 1961, bewoond door de firma Helaf, een fabriek van elektrische apparaten. Een plaatje van R. Ankersmit. Dit was een kopstation, het eindpunt van de lijn uit Hoofddorp. Het reizigersverkeer werd op deze lijn per 1 januari 1936 gestaakt. Het fraai ogende gebouw uit 1911 van de bekende architect Karel de Bazel is in 1970 gesloopt. Tot 1920 vigeerde trouwens de naam Leiden-Heerenpoort. Wie goed zoekt, kan aan de Heerensingel nog een stootblok en een stukje spoor vinden; verder is er niets meer wat aan het spoorse verleden van deze buurt herinnert.

De Zeeuwse lijn kent op Zuid-Beveland nog steeds een redelijk aantal stations, maar vroeger waren er meer. Zoals Lewedorp, gelegen tussen Goes en Middelburg.

De Zeeuwse lijn kent op Zuid-Beveland nog steeds een redelijk aantal stations, maar vroeger waren er meer. Zoals Lewedorp, gelegen tussen Goes en Middelburg. Het ging op 15 mei 1938 dicht. In 1945 en 1946 echter, werd dit station voor korte tijd weer opengesteld. Nadien is het gebouw tot 1965 nog in gebruik geweest als woning. R. Ankersmit maakte de foto op 10 november 1961.

In Nuenen was vroeger een halte van de stoptreinen op het traject van Eindhoven naar Venlo. Het station is tegelijk met de opening van deze lijn in 1866 in gebruik genomen.

In Nuenen, de woonplaats van samensteller dezes, was vroeger een halte van de stoptreinen op het traject van Eindhoven naar Venlo. Het station is tegelijk met de opening van deze lijn in 1866 in gebruik genomen. Aanvankelijk heette het ‘Nuenen-Tongelre’ maar toen dit dorp in 1920 bij de gemeente Eindhoven werd gevoegd, verdween deze tweede naam. Op de dag van Sinterklaasavond in 1883 stapte niemand minder dan Vincent van Gogh hier uit de trein om voor twee jaar bij zijn ouders te gaan wonen. Dit Waterstaat-station is er een van de vijfde klasse onder architectuur van K. van Brederode. In 1938 vond sluiting voor reizigersverkeer plaats maar goederenvervoer bleef doorgaan tot 1972. Daarna volgde heel spoedig sloop. Ook deze foto is van R. Ankersmit en gemaakt op 26 februari 1963.

Station Maasbracht in Limburg.

Nog net op tijd was R. Ankersmit er op 11 augustus 1964 bij om het station van Maasbracht in Limburg te fotograferen. Een jaar later is het afgebroken. We zien het station vanaf de perronzijde met de post T. Hoewel het voor reizigersverkeer op 15 mei 1938 werd gesloten, is ook dit station in 1940 weer voor korte tijd heropend.

12 april 2018