Samengesteld door Cock Koelewijn
Afkomstig uit een familie van bollen-, bloemen- en groententelers, heb ik altijd belangstelling gehad voor tuinbouw en de Bollenstreek in het bijzonder. De treinenhobby heeft die belangstelling alleen maar verder aangewakkerd. Ik vind niets leuker dan op een koude, maar zonnige aprildag door de Bollenstreek te zwerven om foto′s te maken van treinen in een kleurrijk decor van narcissen, hyacinten en tulpen. In deze volgorde, want dit is ook de volgorde waarin deze bolbloemen tussen eind maart en begin mei hun kopjes boven de grond steken. Bollenvelden fotograferen is altijd ′hard werken′; het beeld wisselt per dag. Daarom ga ik er na het werk en in de weekenden regelmatig op uit om de treinen in de Bollenstreek vast te leggen. Voor andere dingen naast het werk en de treinenfotografie heb ik in april meestal weinig tijd. De foto′s in deze expositie geven een indruk van de kleurrijke bollenvelden in de afgelopen jaren. De reis gaat van noord naar zuid en begint bij Vogelenzang en loopt tot Sassenheim en Voorhout, waar het relatief open landschap van de Bollenstreek plaatsmaakt voor de Leidse agglomeratie.
Iets ten noorden van Vogelenzang levert een doorkijkje langs de Vogelenzangseweg een fraai panorama van de bollenvelden op. De gekoppelde SLT′s zijn in het spitsuur onderweg van Leiden naar Haarlem. Deze foto is alleen mogelijk aan het eind van de middag, op voorwaarde natuurlijk dat er bollen staan. De huizen op de achtergrond staan langs de Leidschevaart, die de trein zojuist enkele honderden meters naar rechts heeft gepasseerd.
Het cultuurlandschap van de Bollenstreek is ontstaan in de negentiende eeuw, toen oude binnenduinen werden afgegraven en plaatsmaakten voor kale en vlakke zandakkers. Op het vrijkomende zand zijn de Hollandse steden gebouwd. Rond Vogelenzang zijn nog enkele van die binnenduinen te vinden. Omdat de spoorlijn Haarlem Leiden – aangelegd tussen 1840 en 1842 – in het oude duinlandschap lag, rijdt de trein hier nu op een dijk met aan beide zijden bollenvelden.
Bij Hillegom is de spoordijk prominent in het landschap aanwezig. Ter hoogte van de Nieuweweg is op 17 april 2016 een omgeleide Beneluxtrein op weg naar Leiden. Achter de trein is nog net het dak te zien van de twee huisjes die aan de oostkant van de overweg staan.
De huisjes aan de oostkant van de overweg in de Nieuweweg zijn een veelgebruikt fotomotief. Op 12 april 2015 stonden er mooie roze hyacinten in het bollenveld langs de spoorbaan.
Terug naar de westkant. Op 29 april 2013 reden de hele dag de Olympische VIRM 9525 en de Koningstrein 9520 tussen Amsterdam, Den Haag en Dordrecht. Het moest er een keer van komen dat de beide treinstellen werden gekoppeld. En dat gebeurde. Aan het eind van de middag zijn de twee oranje treinstellen ter hoogte van de Nieuweweg onderweg naar Leiden.
De hyacinten komen meestal eind maart, begin april in bloei. Deze kleurrijke en geurige bloemen gedijen eigenlijk alleen goed op de arme zandgronden van de Bollenstreek. Vanaf de Loosterweg in Hillegom heb je een mooi uitzicht op de spoorbaan, met op de achtergrond weer de Nieuweweg. De brede sloot ligt er niet zonder reden. Naast voor de waterhuishouding, diende deze ook voor de aan- en afvoer van bollen, stro en andere materialen. Nog steeds is een groot deel van de Bollenstreek doorvaarbaar. Rond de Keukenhof zijn in april zelfs excursies met historische scheepjes. Na de Tweede Wereldoorlog namen vrachtwagens het werk van de schepen over.
Vandaag de dag rijden er eigenlijk alleen nog VIRM- en SLT-treinstellen over de Oude Lijn door de Bollenstreek. De VIRM′s in de dienst van Amsterdam naar Den Haag en Dordrecht, de SLT′s in de stoptreinen van Haarlem naar Den Haag CS, met tussenstops in Hillegom en Voorhout. Als je alle treinen al hebt gefotografeerd, wordt het tijd voor wat kunstzinniger opnamen…
“Stilstaan bij Vrijheid” staat er in grote letters op het treinstel Plan T dat in 2010 dienstdeed als rijdende expositieruimte ter gelegenheid van de 65e viering van de bevrijding. Bij de Pastoorslaan, iets ten noorden van het station Hillegom, is het treinstel vastgelegd tijdens een rit van Haarlem naar Den Haag. Deze foto is nu niet meer mogelijk. Om redenen die waarschijnlijk alleen bekend zijn bij het Opperwezen, heeft ProRail besloten een hek te plaatsen OP, in plaats van aan de voet van de spoordijk, waardoor dit uitzicht definitief is verprutst. Aan de zuidkant van de spoorwegovergang in de Pastoorslaan/Loosterweg staan de groene hekken wel aan de voet van de spoordijk.
Het was een mooie dag in het voorjaar van 1986; het laatste voorjaar waarin de Beneluxtreinen via de Oude Lijn van Amsterdam naar Leiden reden. Met de zomerdienstregeling van dat jaar werd deze dienst verlegd naar de kort hiervoor in gebruik genomen Schiphollijn. Aan het eind van de middag is een lange spitsuurtrein met twee blauwe Benelux-hondekoppen en een vierdelig coach-stel onderweg naar Leiden.
Elk jaar staan er andere bollen in de percelen langs de spoorlijn. In het voorjaar van 2015 waren er ten noorden van het station van Hillegom schitterende donkerrode tulpen te zien, die prachtig kleuren bij de blauw-wit-gele SLT-treinstellen. Op de achtergrond is nog net het hek te zien dat ProRail aan de oostzijde op de spoordijk plaatste.
Vanaf Hillegom volgt de Oude Lijn de Leidschevaart of Haarlemmertrekvaart, die in 1656 is gegraven als waterverbinding tussen Haarlem en Leiden. Vanaf Lisse ligt de spoorlijn zelfs naast de Leidschevaart. Iets ten zuiden van Hillegom liggen er tussen de spoorlijn en het water nog enkele bollenvelden. Op 24 april 2016, aan het eind van de middag, is een SLT onderweg van Hillegom naar Leiden. De donkere wolken beloven weinig goeds, maar ingewijden weten beter. Als het in het binnenland regent, schijnt in de kuststrook vaak de zon. Dat is ook een van de redenen dat bolbloemen het hier zo goed doen. Ze krijgen al vroeg in het voorjaar volop zonlicht.
Het donkere water van de Leidschevaart, de rode tulpen, de gele trein en de blauwe lucht zijn netjes op elkaar gestapeld op deze foto van 13 mei 2013. Het voorjaar was extreem koud – temperaturen van -20 in februari – waardoor de tulpen pas laat in bloei kwamen.
Op ongeveer dezelfde plek als foto 11, maar dan aan de oostzijde van de spoorlijn, is op 12 april 2014 een van de weinige goederentreinen te zien die van dit deel de Oude Lijn gebruikmaakt. Het is de bekende staaltrein 61601, die elke morgen rond 10.45 uur passeert. In het voorjaar van 2016 reed deze trein slechts een enkele keer. Niet omdat er geen staal wordt vervoerd, maar omdat de trein door werkzaamheden op de Betuweroute werd omgeleid via Amsterdam.
Bollen worden in lange bedden gepoot. Als de bloemen eenmaal in bloei staan, levert dat een fraai lijnenspel op. De bedden zijn even breed als de sporen van de tractoren waarmee de telers door het land rijden, de bollen poten, en na de bloeiperiode weer rooien. In het verleden was het poten en rooien van bollen handwerk dat door landarbeiders werd gedaan. De eenzame Sprinter is op weg naar Hillegom.
Ter hoogte van de Frederikslaan, aan de oostzijde van de Oude Lijn, rijden op 30 april 2014 twee gekoppelde VIRM-treinstellen naar Haarlem. Door werkzaamheden op de Schiphollijn rijden er op deze dag gekoppelde stellen op de Oude Lijn.
Mooie gele tulpen bij de Hoogeveense molen uit 1654, die het water uit de Hoogeveense polder naar de Leischevaart maalt. De strook groen tussen de Leidschevaart en de spoorlijn werd in het verleden gebruikt voor volkstuintjes, maar doet sinds enkele jaren dienst als “ecologische zone”. Hierdoor is het uitzicht op de spoorlijn grotendeels verdwenen. Toch zijn op deze foto nog twee treinen te zien!
Ten oosten van de Oude Lijn bij Noordwijkerhout stonden in het voorjaar van 2016 enkele hectaren roze tulpen, die door het frisse weer wekenlang in bloei bleven. Pas rond Koningsdag werden de tulpen gekopt. De roze tulpen vormen een fraai decor voor de vuiltrein naar Noordwijkerhout, die dit voorjaar voor het laatst reed. Sinds juli gaat het huisvuil van de Duin- en Bollenstreek per vrachtwagen naar de vuilverbranding in de Amsterdamse Houtrakpolder.
Lichtblauw combineert mooi met roze, zoals loc 1215 van Railpromo bewijst. Op 17 april 2016 was de loc onderweg op de Oude Lijn en de Schiphollijn voor roestrijden na werkzaamheden.
Ter hoogte van Voorhout ligt de Oude Lijn in de weilanden. Bij Warmond, waar de Oude Lijn en de Schiphollijn bij elkaar komen, c.q. splitsen, liggen echter nog enkele bollenvelden. Deze zijn ontstaan door het omspuiten van weilanden, waarbij de zandgrond onder de weilanden naar boven is gehaald. Bij De Klinkenberg is deze SLT onderweg naar Leiden. Op de achtergrond zijn de jeugdgevangenis Teylingereind en de verffabriek van Sikkens/Akzo Nobel te zien. In de verffabriek worden onder andere lakken voor de auto-industrie gemaakt. Het bedrijf heeft geen spooraansluiting.
Vanaf hetzelfde punt als foto 18 is ook de Schiphollijn te zien. De lijn ligt hier op een talud, omdat de Oude Lijn op niveau wordt gekruist. In het voorjaar van 2012 reden enkele Beneluxtreinen met Oostenrijkse rijtuigen, die ook toen al de ICR′s voor de HSL vervingen. De Belgische locs van de Reeks 28 trekken al sinds 2010 de Beneluxtreinen tussen Amsterdam en Brussel.
Een VIRM rijdt naar Amsterdam door de boog in de Schiphollijn richting station Sassenheim. Op de achtergrond is de toren van het voormalige klooster Mariënhaven te zien. Het gebouw is nu in gebruik als verpleeghuis
Ten zuidwesten van het station Sassenheim, bij de Warmonderdam, ligt een klein bollenveld dat in het voorjaar van 2013 wel erg kleurrijk was. “Doe je het hek dicht als je klaar bent met foto′s maken, want anders lopen hier straks bussen vol toeristen door de bollen,” zei de eigenaar van het perceel toen ik hier met mijn fototoestel rondliep. Op sommige plekken kom ik al vele jaren. “Bent u daar weer?” zei een bollenteler eens toen hij mij bij Warmond tegenkwam. “Ik zie u elk jaar, heeft u nog niet genoeg foto′s?”
De BR186 met Testtrein was een toevalstreffer in april 2015. Op het bollenveld stonden tête-à-tête narcissen. Dat zijn korte narcissen met kleine bloemen, die in het voorjaar vooral in potjes worden verkocht. Een tip: koop narcissen en hyacinten in de stalletjes langs de weg. Voor een luttel bedrag kun je hier potjes met fraaie bolbloemen kopen. Goedkoper dan in de supermarkt en meestal ook veel beter van kwaliteit.
De oostzijde van de boog van de Schiphollijn is een bekend fotopunt. Door de boog kun je de treinen meestal goed in beeld krijgen en er staan elk jaar wel andere bollen. Op 24 april 2015 ging ik tussen 07.00 en 08.30 uur even naar deze plek om een foto te maken van de Railpool 2861 in de Beneluxdienst. De trein kwam inderdaad voorbij, net als vier omgeleide Intercity Direct-treinen, die door een storing op de HSL werden omgeleid…
Het fotografische hoogtepunt van het bollenseizoen 2016 was voor mij toch wel deze foto van een Reeks 28 met een set Belgische rijtuigen, die net een week eerder in dienst waren gekomen, in de Beneluxdienst. Lang zouden de rijtuigen het niet uithouden, want nog geen maand later keerden de rijtuigen door problemen met de deuren weer terug naar België. De rode tulpen heten Ad Rem. Dit veld was een van de laatste waar dit voorjaar nog rode tulpen waren te zien. Ik heb hier begin mei heel wat uurtjes doorgebracht…
Iets ten noorden van het station Sassenheim vormen deze tête-à-tête narcissen een leuke voorgrond voor de gekoppelde ICM′s in de dienst naar Leeuwarden en Groningen. Sinds enkele jaren rijden de ICM′s via de Flevopolders en Amsterdam naar Den Haag CS, wat de variatie in materieel op de Schiphollijn aanzienlijk heeft verbeterd.
2 juli 2016