Lijnborden van de HTM

Lijn 1, remise Scheveningen.

Evenals de foto van lijn 1 is deze gemaakt op het terrein van de remise Scheveningen. Op last van de bezetter moest lijn 2 in verband met de aanleg van de Atlantik Wall haar diensten eind 1942 staken.

Motorwagen 150 werd gefotografeerd op het terrein van de remise Lijsterbesstraat. Voor de oorlog heeft er ook een lijn 3A bestaan, die voornamelijk in de wintermaanden reed en een ander noordelijk eindpunt had.

Lijn 4 werd vanuit de remise Frans Halsstraat geëxploiteerd en daar gefotografeerd. Ook deze lijn kende tussen 1947 en 1959 een “A” , die tot Overbosch reed, om en om met de 4. De zeer lange lijn 4 reed naar de Zijdeweg, bij de grens met Wassenaar.

Remise Lijsterbesstraat. Behalve remise was hier ook de centrale werkplaats gevestigd.

Remise Frans Halsstraat. Deze remise herbergt nu het HOVM (Haags Openbaar Vervoer Museum). De bufferbalk was in de oorlogsjaren wit geschilderd om beter op te vallen in de verduisterde stad.

Motorwagen 150 is de enige “hoogdakker” van het stel. De trams uit de serie 151-168 werden “laagdakkers” genoemd vanwege hun lager dak, nodig om de poortjes rond het Binnenhof te kunnen passeren. De 150 staat op het terrein van de remise Lijsterbesstraat.

Deze Scheveningse lijn werd uiteraard uit de remise Scheveningen geëxploiteerd. Deze remise uit het begin van de 20e eeuw staat op de plek waar voorheen het machinegebouw annex remise van de accutrams zich bevond. Deze remise is nog steeds in gebruik.

Ook op het terrein van de Scheveningse remise aan het Harstenhoekplein gefotografeerd. De 152 is dus een laagdakker, maar op de foto’s en face is het verschil nauwelijks zichtbaar.

Eveneens remise Scheveningen. Lijn 10 werd nog in 1952 verlengd tot het einde van de Trekweg, aan de grens met Voorburg. Er is sprake geweest om vanaf hier een aansluiting te maken met de Voorburgse lijn I 3,maar helaas: de boog naar de Geestbrug zou te krap worden. Later werd lijn 10 met de I 3 gecombineerd en kwam zo toch in Voorburg. Dit traject werd een aantal jaren geleden geheel verlaten.

U ziet het goed: lijn 11 slaan we over. Deze lijn ging in 1927 als sneltram op eigen baan -een unicum in Europa destijds- rijden tussen het station Hollands Spoor en Scheveningen Zeerust (bij de haven) als opvolger van de stoomtram van de HSM. Hier kwamen de nieuwe Allan-trams serie 800 in dienst: deze waren al uitgerust met lijn- en richtingfilms zodat er nooit lijnborden met “11” hebben bestaan. Deze foto is geschoten op het terrein van de remise Lijsterbesstraat.

Er is waarschijnlijk geen nummer bij de HTM in de loop der jaren zo veel gebruikt voor verschillende lijnen als de 13. De 153 op deze lijn is in ieder geval gefotografeerd aan de Frans Halsstraat.

De enige lijn die niet in de buurt van het Haagse centrum kwam, en daardoor minder publiek te verwerken kreeg. Eind 1965 was het dan ook over en uit voor de 14, die toen van het De Savornin Lohmanplein naar het Gevers Deijnootplein (Kurhaus) reed. Foto gemaakt te Scheveningen.

Een zomerlijn, die het langst van allemaal van dit materieel gebruik heeft gemaakt. De route liep van het Gevers Deijnootplein -foto ook uit Scheveningen- naar het Stuyvesantplein in het Bezuidenhout. Kort nadat Bonthuis deze foto maakte werd de lijn opgeheven. In 1948 kwam er een nieuwe lijn 15 met een geheel andere route.

Een lijn met dit nummer bestond er niet en had ook niet al eerder bestaan toen deze foto werd geschoten. Waarschijnlijk heeft de HTM borden met dit nummer laten maken “voor het geval dat”. Ook deze foto werd bij de Scheveningse remise gemaakt. De eerste lijn 16 kwam pas in 1959 en verbond de Moerwijk met het centrum en had dus niets met Scheveningen te maken.

De enige foto van motorwagen 154 in deze serie, hier voor de remise Lijsterbesstraat. Deze lijn heeft wel bestaan, zij het kort, namelijk van 1924 tot 1928. Pas na de oorlog kwam er weer een lijn 17.

Remise Lijsterbesstraat. In 1948 verviel dit hoge nummer doordat de nul eraf ging en het lijn 2 werd.

Dit was het hoogste lijnnummer dat tot 1941 heeft bestaan. Deze lijn verbond de Vogelwijk met het station Staatsspoor. In 1937 werd de lijn vernummerd in 2, een lijn die zoals we hebben gezien, ook geen lang leven was beschoren. Remise Scheveningen.

Deze plaat had eigenlijk vooraan moeten staan, want lijn A had voorrang boven alle andere lijnen. De A was in 1916 de opvolger van een lijn 13 die het Statenkwartier met het station Staatsspoor verbond. De redelijk deftige passagiers uit het Statenkwartier hadden zich beklaagd over de trage voortgang van hun tramlijn. Dit kwam omdat de HTM een voorrangsregime hanteerde waarbij de lagere lijnnummers voorrang hadden boven de hogere. Toen in 1927 het lijnnummer 1 vrij kwam, werd de toch wat vreemde letter A vervangen door de 1 waardoor de lijn haar voorrangspositie kon behouden. De vraag blijft hoe Bonthuis bij de remise Scheveningen aan deze “A” is gekomen, op een moment dat deze letter al meer dan tien jaar eerder werd afgezworen…