Verslag Met het stalen ros langs de IJzeren Rijn

Door Bart van ’t Grunewold

Op zaterdag 5 augustus 2023 verzamelden zich veertien sportievelingen met fietsen aan de achterzijde van het NS-station in Roermond, voor een ruim 30 kilometer lange fietstocht naar Vlodrop-Station (‘Vlórp-Stasie’) en terug, langs wat nog over is van de IJzeren Rijn. Deze IJzeren Rijn is de in 1879 geopende spoorlijn van Antwerpen via Neerpelt, Weert, Roermond en Dalheim naar Mönchengladbach. In het kader van de scheiding van Nederland en België in 1839 is afgesproken dat België een vrije doorgang van de haven van Antwerpen door Nederland naar het Ruhrgebied in Duitsland zou krijgen. Dit werd de IJzeren Rijn, die tot de Nederlands-Duitse grens is aangelegd door de Grand Central Belge. De lijn diende voornamelijk voor het doorgaande goederenvervoer en voerde dan ook niet langs dorpen zoals Melick, Herkenbosch en Vlodrop, maar volgde vanaf Roermond zowat de kortste route naar Mönchengladbach, dwars door heide- en bosgebieden, het latere Nationaal Park De Meinweg. Voor de Eerste Wereldoorlog was het de drukst bereden goederenspoorlijn in Nederland. Ze was dubbelsporig. Tijdens en na die oorlog zakte het vervoer om allerhande redenen in. Er zijn weliswaar nog wat korte bloeiperioden geweest, maar na de Tweede Wereldoorlog en zeker vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw stelde het vervoer niet veel meer voor. De laatste trein reed in 1994. Daarna werd het stil tussen Roermond en Dalheim, ondanks de pogingen de lijn te reactiveren.

Ondanks de bijna 30 jaar durende doornroosjesslaap is er anno 2023 nog veel te zien, temeer omdat de lijn formeel nog bestaat en alleen het hoogstnoodzakelijke is weggehaald. Ons medelid Coen Thevissen uit Herkenbosch heeft zich in de historie van de lijn verdiept en er in juni van dit jaar een lezing bij de NVBS-afdeling Zuid-Limburg over gehouden. Als vervolg op die lezing organiseerde de afdeling Zuid-Limburg deze fietstocht in samenwerking met de SNE en Coen was onze gids. Hij wist ons naar bijzondere plekken van het tracé te leiden, die veelal alleen op de fiets te bereiken zijn. Vanuit Roermond werd naar De Herkenbosche gefietst, de golfclub bij het voormalige station Herkenbosch. Daar voegden zich nog vijf deelnemers bij ons. Op het terras werd genoten van koffie en – uiteraard – Limburgse vlaai. Tevens schoven ons erelid Kees van de Meene en zijn echtgenote aan. Zoals bekend mag worden verondersteld heeft Kees in de tweede helft van de jaren vijftig indrukwekkende foto’s in Herkenbosch en op Vlodrop-station gemaakt en is er alleszins een band tussen hem en dit deel van de IJzeren Rijn ontstaan.

Vanuit De Herkenbosche ging het via fiets-, bos- en voormalige schouwpaden naar Vlodrop Station. Een soms avontuurlijke tocht, maar met de boeiende toelichting van Coen bij elke wachtpost die er tussen Herkenbosch en Vlodrop heeft gestaan, had je daar geen erg in en waren we gevoelsmatig al snel op Vlodrop-Station. Onderweg vertelde Coen niet alleen spoorse verhalen, maar ook over de sagen en mythen die er rondom de IJzeren Rijn bestaan. Het sprookje van spoorschouwer Koope Wullem, die bij het vallen van de avond door de Äërdmenkes werd overvallen en hangend aan de buik van een ree nog net op tijd Wachtpost 4 wist te bereiken, maakte veel indruk op de deelnemers. In een gerenommeerd horeca-etablissement op Vlodrop-Station werd een lunch geserveerd, waardoor iedereen weer krachten voor de terugweg kon opdoen. Maar voordat we daar mee begonnen, leidde Coen ons nog rond over de restanten van het emplacement van Vlodrop-Station. Ondanks dat het emplacement volledig is overwoekerd (het is inmiddels een heus bos geworden), wist Coen ons haarfijn te vertellen waar de draaischijf had gelegen, de personeelsverblijven en de watertoren stonden en ook waar de latrines waren. Veel kon worden afgeleid aan de soort begroeiing die er nu ter plaatse staat. Ook was er aandacht voor de restanten van het smalspoor van Vlodrop-Station naar klooster Sint Ludwig van de Paters Franciscanen, waarbij Coen de taken van ‘Pater-machinist’ en ‘Pater-rangeerder’ smeuïg wist te beschrijven.

 

De terugweg ging snel, maar vanwege de tijd moest de groep ter hoogte van Herkenbosch in twee delen splitsen. Een deel ging nog naar De Herkenbosche voor een ‘nadronk’, de tweede groep reed direct naar Roermond om nog op tijd de huurfietsen te kunnen inleveren. Ook die groep had nog een nadronk op het Stationsplein van Roermond. Gelukkig bleef het – op een enkele keer wat motregen na – de hele dag droog. De weergoden waren de NVBS dus goedgezind, want de dag ervoor en de dag erna is het in Roermond en omgeving ‘met bakken uit de hemel gevallen’.

Een ‘fietsexcursie’ is weer een heel andere manier van het houden van een NVBS-excursie. Persoonlijk heb ik deze als heel prettig ervaren. Het verbroedert ook als je de elementen (in dit geval de vaak hellingrijke bospaadjes) samen weet bedwingen. We kijken terug op een zeer geslaagde dag.