Sporen uit het verleden 2: De GOLS

2 juli 2005

door Ronald Bokhove

Het aantal Teletekstpagina’s met stremmingen en omleidingen op het spoor was op zaterdag 2 juli 2005 opgelopen tot veertien. Door uitgelopen nachtelijke werkzaamheden rond Woerden was ook dáár geen treinverkeer mogelijk. Het mag dan geen verbazing wekken dat niet iedereen op tijd in Arnhem arriveerde voor de start van de spoorzoekersexcursie door Oost-Nederland. Zij die wel vóór 9.36 uur arriveerden, reisden met een reguliere LINT door naar Winterswijk.

In het oude GOLS-station werd kond gedaan van het voor de oorlog zo omvangrijke kolenvervoer, waarmee Winterswijk zijn plaats op de spoorkaart verwierf. De grote modelbaan op zolder toonde de situatie van tachtig jaar geleden: twee stations, drie locomotievendepots en een immens emplacement waarop elke nacht duizend kolenwagens werden vervoerd op weg van het Roergebied naar het westen van Nederland. Vooral voor de NWS, de Nederlandsch-Westfaalsche Spoorwegmaatschappij betekende dat werk aan de winkel en daar was in het oude stationsgebouw een tentoonstelling aan gewijd.

De Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-maatschappij exploiteerde vanuit Winterswijk een treindienst naar Zevenaar en Neede. De touringcar bracht ons naar de vroegere kruising – en later aftakking – van NWS en GOLS iets ten westen van Winterswijk. De drie deelnemers die met twee uur vertraging arriveerden, konden hier nog net aanhaken. Evert Heusinkveld voorzag de deelnemers op vele plaatsen via de megafoon van uitleg. In Groenlo werd het stationsgebouw van twee kanten aanschouwd en iets noordelijker bleek tot veler verrassing dat op het nieuwe bedrijventerrein het voormalige spoortracé is vrijgehouden; het dient hier als middenberm in de ontsluitingsweg. Iets verderop ligt Eibergen en daar is in 1967 – het goederenvervoer liep al op zijn eind – de rivier de Berkel omgelegd, als gevolg waarvan een nieuwe spoorbrug is gebouwd. Beide bruggen liggen er nog ten behoeve van het fietsverkeer; die twee kunstwerken zo dicht bij elkaar vormden natuurlijk dankbare fotopunten.

Te voet werd de afstand tussen Neede en Kisveld overbrugd, daarbij de ‘aftakking’ van de spoorlijn naar Hellendoorn volgend. Het plattelandsstationnetje van Noordijk straalt een senere rust uit, die even werd onderbroken met ons bezoek. De huidige bewoners hebben onlangs in de achtertuin vier meter spoor herlegd. Een andere parel van een stationsgebouw staat in Diepenheim, waar op het ‘perron’ een groepsfoto is genomen. Bij Borculo werd het GOLS-traject weer bereikt, ook hier is in de nadagen van de treindienst een nieuwe brug gebouwd. Verder ging de reis naar Haaksbergen voor een extra dieselrit met de MBS naar Boekelo. Rails zijn voorts nog gesignaleerd rond het AKZO-terrein in Hengelo, waar het goederenvervoer voor een klein deel op historisch GOLS-spoor wordt afgewerkt. Nadat de helft van de deelnemers in Hengelo was afgezet, reisden de overigen naar het eindpunt Enschede waar onder het genot van een smakelijke maaltijd nog werd nagepraat over al die verdwenen lokaalspoorwegen in Oost-Nederland.

Literatuur:

  • De Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij door E.J.A. Heusinkveld – Op de Rails 1990 – pagina’s 10 t/m 15, 49 t/m 53 en 397 t/m 404.
  • Lokaalspoorwegen in Oost-Nederland door Evert Heusinkveld – Op de Rails 1997 – pagina-s 217 t/m 219.
  • Lokaalspoorwegen in Twente en de Achterhoek door Evert Heusinkveld – Schuyt & Co 1998 – ISBN 90 6097 463 8

Er zijn diverse websites waarop achtergrondinformatie over deze excursie te vinden is: