Oliebollenrit: met de 794, de 586 en de 602 door Amsterdam

door Sjoerd Bekhof

Op 30 december rond half elf heerste in de wachtkamer van het Haarlemmermeerstation al een gezellige drukte. De kachel snorde en het rook er naar verse koffie en oliebollen. Een grote schare NVBS’ers had de moeite genomen om in het mistige, wat druilerige weer naar Amsterdam te komen om de als Oliebollenrit uitgeschreven verrassingstocht per tram door de hoofdstad te gaan maken. Al gauw gingen de eerste liefhebbers naar buiten, want het aankomen van de voor deze gelegenheid beschikbaar gestelde trams wilde men zich niet laten ontgaan. Keurig in de lijnvolgorde 1, 2 en 3 kwamen ze (wagennummers 794, 602 en 586) van het remiseterrein naar de museumhalte. De begeleiders van de SNE stonden klaar met dozen oliebollen, waarvan het de bedoeling was dat die na het einde van de rondrit leeg moesten zijn. De 113 deelnemers verdeelden zich over de drie tramstellen. Al meteen was het op het Haarlemmermeercircuit te zien dat het druk met auto’s was. De Stadionweg was vrij op te rijden en spoedig naderden de trams het Concertgebouwplein, vroeger Jan Willem Brouwersplein.

In de grijze tram (586) gaan, gezeten op het bankje achter de bestuurder, de gedachten terug naar de ritten die velen van de deelnemers daarop ooit zullen hebben gemaakt. Voor de een de regelmatige gang naar een stoffige oud-ambtenaar, wonend aan de Overtoom, die trachtte beginnende ambtenaren de wetten en regeltjes bij te brengen die nodig waren voor de nauwgezette vervulling van het ambt. Een ander krijgt de verbeelding voor ogen van het driedelig grijs-groen lederen zitbankje van Ischa Meijer in de gesprekken die hij in café ‘Eik en Linde’ voor de VPRO-radio voerde met Cor Galis. Weer iemand anders was blij dat de bestuurder zijn jas niet voor de ruit hing of het verduisteringsgordijntje opgerold hield. Dan kon je uit de eerste hand meemaken wat zich voor de tram afspeelde. En als je dan een goede bekende trof, dan ging het – hoe kan het anders – over het wel en wee van het Amsterdamse vervoerbedrijf en vooral hoe het met de tram anders en vooral beter moest. Voor het eerst zonder conducteur; zelf aan een machine afstempelen. Hoe kon het toch dat je kaartje iedere keer korter werd na deze voor het GVB lucratieve transactie.

De aankondiging ‘fotostop’ brengt me terug in het heden. We zijn dan door de Albert Cuypstraat – als waren we lijn 16 – gereden en gaan langs de vroegere Amstelbrouwerij naar het Frederiksplein. De eerste fotogelegenheid, op het Frederiksplein met zicht op de Nederlandse Bank. Nooit geweten, dat we daar op het Poffertjesspoor waren beland. We vervolgen de rit door de Roetersstraat en de Plantage Kerklaan – langs Artis – en bereiken de tweede fotostop aan de Plantage Parklaan naast het Wertheimpark, waar het glazen Nooit-meer-Auschwitzmonument van Jan Wolkers ligt. Een line-up is daar mogelijk dankzij de aanwezigheid van drie sporen en het afwezig zijn van diensttrams. Mooie gelegenheid om daar ook een groepsfoto te maken.

Het vervolg langs het Waterlooplein door de Amstelstraat, wachten op de kruisende tram van lijn 14 en dan voor het Rembrandtplein dankzij handbediening van het wissel naar de Utrechtsestraat om wederom langs de Nederlandse Bank te komen. Rechtdoor door de Van Woustraat verder naar de Vrijheidslaan. Op de kruising is duidelijk te zien dat lijn 25 nooit meer terugkomt. De puntstukken van de wissels zijn dichtgemaakt en het doorgaande spoor is niet meer aanwezig. De keuze valt op linksaf, richting halte Amstelstation. Tussen de drukte aldaar kon wederom een line-up worden gevormd. Snel, want de dienst heeft nu eenmaal voorrang. Hier is een reizigster in verwarring en veronderstelt dat wagen 602 een ‘gewone’ tram was. Van hier af maken we een lange rit. Einde van de Churchilllaan (verlengde van de Vrijheidslaan) rechtsaf de Ferdinand Bolstraat in en via de Ceintuurbaan naar de Van Baerlestraat, waar we langs het Concertgebouw rijden. Het zal niet iedereen zijn opgevallen dat we ook langs de bij de vele muziekliefhebbers bekende winkel van Broekmans en Van Poppel rijden, niet wetende dat die zaak een dag voor sluiting staat. Gaat verhuizen naar Badhoevedorp.

Parallel aan de bekendste winkelstraat (u weet wel) rijden we langs het Stedelijk en het Van Goghmuseum om langs het Rijksmuseum koers te zetten naar het Leidseplein. Linksaf via de Marnixstraat, als waren we lijn 7, bereiken we de derde fotostop aan het Frederik Hendrikplantsoen. Waarschuwing, want het plantsoen wordt mede gebruikt door honden om daar de gevolgen van hun spijsvertering te deponeren. Doordat er maar twee sporen liggen, kan een volledige line-up daar niet gemaakt worden. Hetzelfde geldt voor de volgende stop aan het Surinameplein, dat we bereiken via de Bilderdijkstraat en een ongebruikelijke rechtsaf-manoeuvre naar de Overtoom. Fietsers hebben ook daar ongeacht de stand van het verkeerslicht naar goed Amsterdams gebruik altijd voorrang. Over de Schinkelbrug bereiken we het Surinameplein. In de achteraan liggende verbindingsboog is alle gelegenheid voor het maken van de volgende serie foto’s. Alleen zijn ook hier maar twee sporen beschikbaar en er is voor een tram een extra rondje nodig om op het goede vertrekspoor te belanden. Er blijkt nog wat tijd over te zijn, die wordt ingevuld voor een rit naar Slotermeer, waar de eindlus van lijn 14 ligt en daar is het met enig geduld en een extra rondje door het circuit mogelijk om de laatste line-up van de drie museumtrams te maken. We gaan daar naar toe via de Hoofdweg, het Mercatorplein over de Ringweg en onder de Ringspoorlijn door. Ook hier moeten de museumtrams een paar keer extra rondrijden om voor de diensttrams van lijn 14 plaats te maken. Het biedt voor de fotografen de mogelijkheid om wat afwisselende beelden te maken, zoals de Bijenkorftram tussen de beide oudgedienden.

Op de terugweg ontdekt de bestuurder van de voorste museumtram dat een isolator in de bovenleiding van het naastliggende spoor is gebroken. Het konvooi stopt om de tegemoetkomende trambestuurder (v) te verwittigen van het ongemak. Al spoedig verschijnen enkele lieden van het GVB om van een en ander studie te gaan maken. In de wetenschap dat onze trams daarvan geen hinder zullen ondervinden en dat de diensttrams in de andere richting in ieder geval voor schade worden behoed, rijden we vlot terug naar het beginpunt van deze zeer geslaagde Oliebollenrit, het Haarlemmermeerstation. Een woord van welgemeende dank aan het collectief van de SNE, de medewerkers van het Gemeente Vervoerbedrijf en van de Museumtram die de NVBS een vlekkeloos verloop van deze dag hebben bezorgd.

---