Walcheren

Arnemuiden ligt op de grens met Zuid-Beveland en is het eerste station op Walcheren. Het stationsgebouw van architect Van Brederode dateert uit 1872 en is op het moment dat de foto werd gemaakt nog volop in gebruik. De intercitytreinen Amsterdam-Vlissingen stoppen er ook nu nog. Rechts is de goederenloods te zien. De perrons liggen niet tegenover elkaar maar aan weerszijden van de overweg, zoals bij meer stations aan de Zeeuwse lijn, te beginnen met Rilland Bath, gebruikelijk is. R. Ankersmit maakte de foto op 10-11-1961.

Op deze foto zien we in het station van Arnemuiden apparatuur zoals telefoon en sleutelrelaiskastjes voor de overweg en brug in de brugpost Arne. Ook deze is van R. Ankersmit, gefotografeerd op 27-3-1965.

Reeds in dezelfde maand waarin de watersnoodramp plaatsvond, februari 1953, is de spoordijk ten oosten van Arnemuiden weer hersteld. De restanten van de weggespoelde spoorlijn liggen er nog wel. Voor de rest is er vooral nog veel water te zien. De man lopend naast de dijk lijkt in diep gepeins verzonken; wie weet wat hij heeft meegemaakt op 1 februari. Het betreft hier een bedrijfsfoto van de NS, datum 24-2-1953

Door velen erkend als de mooiste stoomlocomotiefserie van de NS: de 3900’en. Hier een staatsiefoto van de 3912 afkomstig van het depot Roosendaal, opgesteld aan een van de perrons van het station Middelburg. Het is 25-6-1957. De fotograaf is J. Lub en het NVBS-fotonummer 623.749. De 32 locomotieven 3901-3932 werden gebouwd bij het Kasselse Henschel in het jaar 1929.

De eerste zomerse vakantietrein uit 1962 van Düsseldorf naar Vlissingen, treinnummer 851, stopt hier in Middelburg. De blauwe eloc 1127 trekt vier rijtuigen van de Deutsche Bundesbahn, te weten de B173788Wt, B17365Wt, B14112 en B17464Wt. R. Ankersmit fotografeerde het geheel op 21-7-1962.

Het eerste vooroorlogse plaatje in deze reeks komt van baron J. d’Aulnis de Bourouill uit april 1933. Op de Loskade langs het kanaal door Walcheren te Middelburg, waar het eindpunt lag, zien we een zogenaamde ‘markttram’ van de SW (Stoomtram Walcheren). Deze bracht kooplustigen uit dorpen als Koudekerke en Domburg op marktdagen naar de stad. De Belgische voorloper van de SW, met de fraaie naam ‘Société anonyme des tramways à Vapeur de Flessingue, Middelbourg et extensions’ (TVFM) bracht de kooplustigen zelfs tot op de markt. We zien locomotief 3 met drie AB-rijtuigen. De stoomtramdiensten hebben het uitgehouden tot 1938 (NVBS-fotonummer 146.051).

Eveneens op de Markt lag het beginpunt van de elektrische tramlijn van Middelburg naar het station in Vlissingen. Links is nog een deel van het fraaie laatgotische stadhuis te zien. Motorrijtuig 2 met aanhangwagen nummer x (het nummer is niet bekend en niet te lezen) staan klaar voor vertrek. De motorwagen is er een uit de eerste serie van tien stuks, gebouwd door Allan in Rotterdam; 1910. In dat jaar werd deze elektrische lijn ook geopend en vanaf 1919 onder de naam Electrische Tram Vlissingen-Middelburg geëxploiteerd door de Provinciale Zeeuwsche Electriciteits-Maatschappij, de PZEM. De foto is door een onbekende in juni 1935 gemaakt en daarom bij de NVBS ondergebracht in de nummerreeks 100: 100.234.

Nog lang voor de intercitytijd komt op deze foto een trein uit Vlissingen naar Amsterdam aan op spoor 2 in Middelburg. Het is een ElD5 met nummer 817, de hoogste uit de serie 801-817 door Beijnes te Haarlem in 1942 gebouwd. De vijfjes waren geruime tijd de langste treinstellen bij NS. De zuidzijde van het spoor was nog bijna geheel onbebouwd begin jaren zestig toen R. Ankersmit deze trein fotografeerde (10-11-1961).

Het station Arnestein op Walcheren is niet algemeen bekend; het heeft ook niet zo lang bestaan. Misschien maar één enkele dag. Ook de Stoomtram Goes-Borsele is wat afgeweken van zijn pad want die hoort in Zuid-Beveland thuis. Het montagebedrijf Den Hollander, gevestigd op het bedrijventerrein Arnestein, vierde op 23 januari 1981 een feestje en nodigde de SGB hierbij uit om acte de présence te geven. Het bedrijf had voor deze gelegenheid zijn voorgevel getransformeerd in die van een stationsgebouw. Wittouck, locomotief 1, werd ingeschakeld met daarachter de B133 en nog een dergelijk rijtuig om de feestgangers te vervoeren naar en van de onderneming. Het was een sombere, mistige dag zoals de foto ons toont maar de pret was er niet minder om. De foto is gemaakt door de samensteller dezes die overigens als ‘vreemde eend’ verder niet aan de feestelijkheden mocht deelnemen.

In 1954, het jaar waaruit deze foto stamt, was de Zeeuwse lijn nog niet geëlektrificeerd. Er staat dan ook een dieselvijf aan het perron van station Middelburg. We bevinden ons in de evenknie van Madurodam, Miniatuur Walcheren geheten, door J. Voerman bezocht in het jaar waarin de foto door hem werd genomen. De ‘echte’ koepel van de Oostkerk torent nog net boven de bosschages uit. (NVBS-fotonummer 547.190)

Thans hebben we Middelburg verlaten en koersen in de richting van Vlissingen. Het baanvak op de foto ligt ongeveer halverwege, in de buurt van wachtpost 72 bij de overweg in de Kanaalstraat te Oost-Souburg. Links zien we de zigzagbalken van het inrijsein van Vlissingen voor treinen op het linker spoor. Ongeveer op deze plek verrees in 1986 de halte Vlissingen-Souburg, want Oost- en West Souburg behoren tot de gemeente Vlissingen. Nogmaals een foto van R. Ankersmit, genomen op 10 januari 1961.

Het oudste plaatje in deze serie dateert van 1908 en is van een onbekende fotograaf. Aan een van de perrons van station Vlissingen staat locomotief 998 van de Staatsspoorwegen gereed. De bel aan de zijkant van de tender is met een koord verbonden met de bagagewagen achteraan, waar de hoofdconducteur vanuit zijn hooggelegen uitkijkkast belsignalen kon geven aan de machinist. Vlissingen kent een kopstation: het is het einde van de NS-lijn in deze richting. Eigenlijk het einde van alles: vroeger ging er nog een frequente veerdienst van hier naar Engeland maar dat is al lang verleden tijd. In 1908 echter reden er nog speciale boottreinen uit Duitsland -via Gogh en Boxtel- naar Vlissingen, met aansluiting op het veer. De getoonde 2B1-locomotief komt uit een serie van vijf, die later bij NS nummers kreeg van 2001 tot en met 2005. Zij kwamen bij de SS in 1900 in dienst en werden gebouwd bij Beyer & Peacock in Manchester.

We werpen een blik op het locomotievendepot van Vlissingen. We zien stoomlocomotief 7118 staan en een paar omC’s uit de serie 901-908 die op de lijn door de zak van Zuid-Beveland reden. H.G.Hesselink heeft de foto gemaakt op 23 juni 1940. De fotograaf moet iets met Walcheren hebben gehad, want op latere leeftijd verhuisde hij naar een flat aan een van de boulevards te Vlissingen, met uitzicht op zee. (NVBS-fotonummer 171.613)

De remise van de Electrische Tram Vlissingen-Middelburg stond in Vlissingen, waar we op deze plaat motorwagen 6 afgebeeld en ingetuigd zien voor dienst op de korte stadslijn van het station naar de binnenstad. Verder zien we aanhangwagen 3, nog afkomstig van de stoomtram en voorts aanhangrijtuig 12 met daarachter motorwagen 8 en helemaal rechts motorwagen 21. Deze behoorde samen met nummer 20 tot de laatste nieuwe aanwinst: gekocht bij het Duitse HAWA in 1926. W.D.J. Cramer is de fotograaf en de datum 15-10-1936 (NVBS-fotonummer 119.183).

Bij het locomotievendepot te Vlissingen staan hier NS-stoomlocotief 2119 en motorrijtuig omC 914, met erachter nog net een stukje van de omC 915. Deze laatste twee, uit een serie van zes, waren oorspronkelijk bedoeld voor de stoptreindiensten tussen Zaandam en Enkhuizen. Omdat de twee jaar oudere omC 901-908 echter waren omgebouwd tot montagewagens, kwam dit zestal ter vervanging naar Zeeland. De foto is op 5 juni 1938 gemaakt door M. van Notten (NVBS-fotonummer 569.038).

Internationale reizigerstrein D138, via Bad Bentheim in Nederland gekomen, heeft de eindbestemming Vlissingen bereikt. De rijtuigen komen uit Berlijn, Dresden, Hamburg en Leipzig. In de tijd dat er nog een bootverbinding met Engeland was, een belangrijke verbinding. De trein bestaat uit stoomloc 3907, een postrijtuig, bagagewagen, personenrijtuigen eerste, tweede en derde klasse en twee slaaprijtuigen. De wagenmeesters controleren of na deze lange rit alles nog in orde is. Het is een beeld uit een tijd dat het nog rustig was in Europa: 4 mei 1936. (W.D.J. Cramer; NVBS-fotonummer 519.156)

Op dezelfde 4 mei 1936 maakte Cramer ook deze foto: naast het NS-perron had de Stoomtram Walcheren een eigen perron waar we hier loc 2 zien staan met personenrijtuig AB3 en gesloten goederenwagen D202. Deze werd als bagagewagen gebruikt vandaar de raampjes in het rijtuig. De locomotief moet nog omlopen voor de terugreis naar Koudekerke (NVBS-nummer 119.159).

Eens was de Koninklijke Maatschappij De Schelde de grootste werkgever van Walcheren. Deze onderneming bouwde schepen zowel voor de marine als de civiele scheepvaart, waar de Willem Ruijs misschien wel het bekendste voorbeeld van is. Al in de zestiger jaren ging het bergafwaarts met de scheepsbouw tot tenslotte het al sterk afgeslankte en noodlijdende bedrijf in 2001 werd overgenomen door Kommer Damen uit Gorinchem. Maar in 1936, het jaar van deze foto, was alles nog koek en ei. Op het terrein lag een spoorbaan ten behoeve van het intern transport waar we hier locomotief Willy zien rijden met een aantal wagens. Opvallend zijn de aan voor- en achterzijde gemonteerde dikke stalen platen waar normaal de buffers zitten. Locomotief Willy werd in 1929 door Orenstein & Koppel gebouwd en nieuw aangeschaft door De Schelde. (W.D.J. Cramer; 15-10-1936. NVBS-fotonummer 119.184).

Als laatste een gekleurd plaatje uit de moderne tijd, de tijd van de gigantische windmolens. Locomotief 9802 van TXLogistik rangeert een aantal VTG-ertswagens die worden geladen bij het overslagbedrijf OVET in de Sloehaven, officieel Vlissingen-Oost geheten en in 1964 in gebruik genomen. Deze dieselelektrische locomotief heeft een paar metamorfoses ondergaan. Voor zij in 2011 bij TXLogistik in dienst kwam, was de loc in het blauw van ACTS geschilderd waar deze machine tussen 1999 en 2011 onder nummer 6702 tot het materieelbestand behoorde. Weer daarvoor, vanaf bouwjaar 1966, was zij ‘gewoon’ in dienst bij de Belgische spoorwegmaatschappij NMBS met nummer 9325. Omdat de loc niet over ATB beschikt, zullen we haar nooit op het hoofdnet tegenkomen. De foto is op 20 mei 2014 gemaakt door R. Schoonderbeek.