Verre Reis Iran

door Peter de Winter

Reeds in december 2016 werd hij aangekondigd tijdens de presentatie van het SNE-jaarprogramma 2017: De Verre reis naar Iran. De reis kon die avond direct rekenen op een grote belangstelling. Op verzoek van de deelnemers werd de reis naar het voorjaar van 2018 verschoven. Op zondag 8 april konden de deelnemers van de reis elkaar in de vertrekhal van Schiphol begroeten. Twee weken later kon bij aankomst in Nederland terug geblikt worden op een fantastische reis waarop het wachten meer dan de moeite waard is geweest.

Bij de meeste SNE-reizen brengt de trein ons over de landsgrenzen. Hier waren het de vliegtuigen van Turkish Airlines die de 35 deelnemers, via een overstap in Istanbul, naar Teheran brachten. Na aankomst op het vliegveld van Teheran werd snel duidelijk dat we in een andere cultuur terecht waren gekomen. Allereerst door de vele fraaie afbeeldingen op de luchthaven van de mooiste landschappen, steden en moskeeën; dat beloofde veel! Daarnaast waren er de vele vriendelijke Iraniërs die erg enthousiast waren dat wij als westerlingen hun mooie land kwamen bezoeken en daar oprecht dankbaar voor waren. Die vriendelijkheid en gastvrijheid van de Iraans bevolking zij wij gedurende de gehele verdere reis steeds tegengekomen. Nadat ieders paspoort door de Iraanse douane van een fraai stempel was voorzien, kon de bustransfer naar het hotel aanvangen. In de bus werden we welkom geheten door Bernd Seiler van FarRail Tours. De reis was in coöperatie tussen onze SNE-reisleider Ronald Bokhove en Bernd tot stand gekomen.

De eerste ochtend in Teheran was vrij te besteden. Als eerste stond bij iedereen het wisselen van geld op het programma. De Iraanse banken zijn afgesloten van het systeem van internationaal betalingsverkeer. Wisselen van contant geld is de enige manier om aan Iraanse valuta te komen. Op veel plekken op straat is het dan ook mogelijk om euro’s in Iraanse rial te wisselen. Het is even wennen met dat Iraanse geld. Voor een briefje van 50 euro krijg je een groot pak geld ter waarde van 6 miljoen rial. Na het wisselen besloot ondergetekende met twee reisgenoten de taxi te pakken naar het hoofdstation van Teheran. Uiteraard in de hoop op een eerste glimp van het Iraanse spoorwegmaterieel. In het station liepen we direct tegen de grenzen van het Iraanse gastvrijheid aan. Als buitenlandse toerist zonder begeleiding heb je niet veel op het station te zoeken. Niet getreurd; de taxirit van en naar het station was al spectaculair genoeg. Teheran doet qua verkeerschaos niet onder voor steden als Cairo. De middag verliep in een meer serene atmosfeer. Er was een fraaie excursie georganiseerd naar het beroemde Golestanpaleis, de voormalige residentie van de sjah van Perzië en onderdeel van het Unesco-werelderfgoed.

Op dinsdag 10 april was het tijd voor het eerste hoofdgerecht van de reis. Op die dag stond de fraaie treinrit van Teheran naar Qaemshahr op het programma. De groep werd tijdens de reis continu begeleid door medewerkers van de overheid en de spoorwegen. Dit betaalde zich direct al terug op het station van Teheran. De spreekwoordelijke deuren werden geopend en overal mochten foto’s worden gemaakt. Wat een verschil met de dag daarvoor! Tijdens de gehele reis was het duidelijk dat wij een bijzondere groep waren met bijbehorende privileges. Voor de rit naar Qaemshahr stond een trein met een fraaie samenstelling gereed bestaande uit de zogeheten n-wagens (ook bekend als Silberlinge van de DB) in verschillende kleuren. De trekkracht van de trein was een fraaie locomotief uit de Class 60, een imposante zesassige diesellocomotief ontworpen door General Motors. Veel locomotieven uit de Class 60 zijn inmiddels rond de 45 jaar oud, maar bezitten nog steeds de originele dieselmotor. Wat duidelijk aan het motorgeluid te horen is en te zien is aan de zwarte dieselpluimen die de locomotieven uitstoten. Na vertrek uit Teheran voerde onze trein ons afwisselend door een savanne-, woestijn- en mediterraan landschap. Wat een afwisseling! De route van Teheran en Qaemshahr maakt deel uit van het noordelijk gedeelte van de Trans-Iraanse spoorlijn en voert via steile hellingen door het Alborz-gebergte. Vele keertunnels en fraaie viaducten zijn nodig om het hoogste punt van de lijn te bereiken. Bij het naderen van het gebergte duurde het dan ook niet lang voordat er een tweede GM-locomotief voor de trein werd geplaatst. De route door het Alborz-gebergte doet niet onder voor de Zwitserse Gotthardstrecke. Wat een fraaie start van de vakantie. Na het bereiken van Qaemshahr was het feest nog niet voorbij. Onze bus stond reeds op ons te wachten om ons naar een paar fijne fotopunten langs de lijn te brengen. Een paar mooie foto’s later werd pas in de avond zeer voldaan het hotel bereikt.

De volgende twee dagen stonden in het teken van het line-siden: het opzoeken van de mooiste fotolocaties om de treinen te kunnen vereeuwigen. Voor wie twee dagen line-siden te gortig was, kon op een van de dagen ook deelnemen aan een toeristisch programma, dat langs een museum, de bazaar en zelfs langs het strand van de Kaspische zee voerde. Voor het line-siden werd vanzelfsprekend weer het fraaie traject door het Alborz-gebergte opgezocht. Het werd genieten van de combinatie van een spectaculair landschap, imposante locomotieven, fraaie treinsamenstellingen en armseinen. Het traject kent echter een beperkt aantal treinen: twee reizigerstreinen en ongeveer drie goederentreinen per dag per richting. Goederentreinen worden hier vaak pas op het laatste moment ingelegd. Dat het daarnaast met de stiptheid van de reizigerstreinen niet zo nauw wordt genomen in Iran illustreert het voorbeeld van een reizigerstrein die dik een uur te laat kwam omdat er door het personeel en treinreizigers in de moskee van het station gebeden moest worden. Het gebed is een vaste en verplichte vorm van aanbidding van Allah en wordt vijf keer per dag verricht. Omdat de tijdstippen van gebed afhankelijk zijn van het tijdstip van zonsopkomst en -ondergang, wisselen deze door het jaar heen. Om onderweg altijd op het tijdstip dat gebeden moet worden een moskee in de buurt te hebben, heeft ieder station er een. Dankzij de begeleiding van het Iraans spoorwegpersoneel wist onze reisleiding steeds exact waar de treinen zich bevonden. Soms werden wij blij verrast dat de treinen tegen werden gehouden tot het moment dat de SNE-fotografen op hun positie stonden. Op andere momenten bereikte ons, na honderden meters klauteren, berichten over treinen die plots opgeheven waren. It’s all in the game.

Na de twee dagen line-siden was het tijd om verder te gaan. Na een kort afsluitend bezoek aan het kleine en sfeervolle locomotievendepot van Pol-e-Sefid werd per trein koers gezet naar Gorgan, het eindpunt van de Trans-Iraanse spoorlijn. Na een korte nacht werd via per bus naar Shahrud gereisd. Van hier ging het verder met de trein naar Mashhad. Mashhad staat bekend als een van de grootste bedevaartsoorden van de wereld door de aanwezigheid van het graf van imam Reza. De heilige schrijn en de naastgelegen moskee behoren tot de mooiste bouwwerken. Voor ons werd een uitgebreide rondleiding verzorgd. Daarnaast was het dagelijks leven in de Centraal-Aziatische stad – dat duidelijk anders is dan in Teheran – zeer de moeite waard om te ervaren. Na een vol etmaal in Mashhad – waarbij er ook tijd was om op eigen gelegenheid het compacte metronetwerk te bereizen – was het weer tijd om de trein te nemen. Om even over vieren in de middag zette onze trein, een Siemens-locomotief van het type Iran-runner met 10 rijtuigen aan de haak koers als nachttrein naar de stad Isfahan, het volgende doel van de reis. Na comfortabel reizen door de nacht was het tijd voor nog meer cultuur. Na aankomst van de trein werden de fraaie bruggen over de helaas drooggevallen rivier Zayandeh bezocht. Vervolgens was het tijd voor een bezoek aan het plein van Emam. Het plein is een van de grootste ter wereld en met de gebouwen die het omringen behoort het tot het Unesco-werelderfgoed. In de avond kon iedereen op eigen gelegenheid de stad ontdekken, waarbij opviel hoe bedreven de meeste SNE-reizigers inmiddels waren in het onderhandelen over de taxiprijs.

De volgende ochtend – we schrijven inmiddels maandag 16 april – werd door een aantal reisgenoten de Armeens orthodoxe kerk bezocht, dat voor ondergetekende een fraai hoogtepunt van de reis was. Daarna werd de trein weer opgezocht voor een mooie rit door de woestijn naar Yazd. Het aantal reizigerstreinen op de enkelsporige lijn is beperkt. Dit geldt zeker niet voor het aantal goederentreinen. Op ieder station stond er wel een te wachten, totdat onze trein weer gepasseerd was. Zonder uitzondering worden de goederentreinen hier getrokken door meerdere locomotieven van het type Class 60. Na het uitstappen in Yazd werd er – dankzij het steeds aanwezige spoorwegpersoneel in de groep – keurig gewacht totdat er aan het eind van het perron een line-up van fotografen was gevormd voordat ‘onze’ trein met brullende motoren het station van Yazd weer verliet. Na de treinrit was er in Yazd weer tijd voor cultuur. De cultuur van land zou ernstig tekort zijn gedaan wanneer het tijdens de SNE-reis vooral om de treinen had gedraaid. Een volle dag is genoten van wat Yazd aan historie te bieden heeft. Ook het centrum van Yazd staat op de werelderfgoedlijst van Unesco, vooral door zijn leem- en baksteencultuur. Yazd is het centrum van het Zoroatrisme, genoemd naar de mytische profeet Zarathustra. Evenals op andere plaatsen werd er hier uitgebreid uitleg gegeven over de geschiedenis van het land en de vele aspecten van het geloof. Dit heeft deze reis verrijkt met veel nieuw inzichten over de geschiedenis in deze boeiende regio.

Na het vertrek uit Yazd stonden er nog vier dagen op het programma die op het lijf waren geschreven voor de treinenliefhebber. Allereerst was er de fraaie treinreis van Yazd via Qom naar Bisheh. Om nog even in de stemming te blijven werd er in Qom de heilige schrijn van Fatima, de zus van de achtste Imam Reza bezocht. En ook hier bleek weer welke privileges onze groep had. Waar normaal het heiligdom niet toegankelijk is voor niet-moslims, was onze groep van harte welkom met onze fotoapparatuur en al. Anderen hadden vooral oog voor de monorail die in de heilige stad in aanbouw is. Sowieso is het opvallend hoe grootschalig het railnetwerk in Iran wordt vernieuwd en uitgebreid. Op veel trajecten wordt driftig gewerkt aan hogesnelheidslijnen, het rechttrekken van bestaande spoorlijnen en elektrificatieprojecten. In onder andere Mashhad en Isfahan wordt er hard gewerkt aan uitbreiding van het metronetwerk.

Op de eerste ochtend in Bisheh was de wekker vroeg gezet. Reeds om 6 uur vertrok de speciaal voor ons gereserveerde trein om ons naar de mooiste fotopunten te rijden. Om snel heen en weer te kunnen rijden was er een modern treinstel voor ons geregeld. Bisheh ligt op het zuidelijk gedeelte van de Trans-Iraanse spoorlijn dat van de Perzische golf tot aan Teheran loopt. In tegenstelling tot het eerder bezochte traject door het Alborz-gebergte is het aantal (goederen)treinen hier beduidend hoger. Naar hartenlust konden we ons twee dagen heerlijk uitleven op de mooiste fotopunten die door Bernd Seiler werden aangedragen. Werden we de eerste dag met een eigen trein rondgereden, de tweede dag ging het met vier Mercedes-busjes uit de jaren ’70 de bergen in over onverharde wegen en langs diepe ravijnen. Letterlijk adembenemend. Het mooiste die dagen was wellicht dat er tijdens het wachten op de volgende trein uitgebreid de tijd was te genieten van de gastvrijheid van de plaatselijke bevolking. Zo zat ondergetekende uitgebreid thee te drinken op een binnenplaats met een medereisgenoot, op het kleed met de schoenen uit zoals dat hoort. Tot op een gegeven moment het brullende geluid van de GM-motoren de volgende trein aankondigde. Waarbij spoedig daarna vanaf een aantal binnenplaatsen fotografen op hun sokken richting spoorlijn stoven met hele families achter zich aan. Het einde van de vakantie kon zich niet beter aandienen dan op dit hoogtepunt van de reis. Na de twee dagen line-siden was het tijd om in Dorud te nachttrein naar Teheran te pakken. Maar niet voordat eerst een uitgebreid bezoek aan de plaatselijke verkeersleidingspost was gebracht. Hoe ingewikkeld was het om aan het begin van de vakantie een glimp van de treinen in Teheran op te vangen en hoe soepel verliep het contact met de spoorwegmensen aan het eind van de vakantie. De laatste dag in Teheran werd gebruikt om de werkplaats van de Iraanse spoorwegen te bezoeken. Een enorm groot complex, met een aantal grote hallen vol met diesellocomotieven, dieselmotoren en bijbehorende onderdelen en een aaneenschakeling van kleine ateliers waar met drie of vier man met de hand wordt gewerkt.

Na een bezoek aan de werkplaats kondigde het einde van de reis zich aan. In dit artikel is lang niet alles beschreven van het mooie avontuur in Iran. Een paar woorden wil ik nog wijden aan de excellente begeleiding. Een van de deelnemers had na een val over een trappetje een knieblessure opgelopen waarna het been in het gips gezet werd. Waar we daarna ook kwamen, er was altijd een rolstoel en assistentie aanwezig waardoor ook de ongelukkig het gehele programma kon meemaken. Tijdens de reis zijn we op de meest onorthodoxe plekken geweest. Overal was eten en water in ruime mate voorhanden. Verder hebben we nauwelijks met onze bagage hoeven te sjouwen. Overal waren transferbussen geregeld voor het voor- en natransport. De reis werd afgesloten met het traditionele afscheidsdiner op 21 april waarbij mooie woorden werden uitgesproken tegenover de organisatoren van de reis: de lokale vertegenwoordigers uit Iran, Bernd Seiler en natuurlijk ‘onze eigen’ Ronald Bokhove. Deze mooie woorden waren zeer verdiend. De samenwerking tussen deze organisatoren heeft tot een onvergetelijke SNE-reis geleid. Met een mooie mix van samen reizen, cultuur en line-siden. Een concept dat mijn inziens voor herhaling vatbaar is.

---