Verbotene Reichsbahn

Beschrijving

In de voormalige DDR was het tot het begin van de jaren ’70 streng verboden om spoorobjecten te fotograferen of te filmen. Daarom zijn er weinig amateuropnamen van treinen op normaalspoor en moeten we het doen met officiële beelden van het DDR Filmkollektiv. In landelijk gebied werd het verbod minder nauw genomen en daarom zijn er wel opnamen van smalspoorlijnen. We zien de volgende bedrijven: Kleinbahnen des Kreises Jerichow 1, Franzburger Kreisbahnen, Mecklenburg-Pommersche Schmalspurbahn en de Rügenschen Kleinbahn. Deze beelden zijn in zwart/wit in de jaren ’60. Officiële opnamen zijn er van de opening van de S-Bahn Leipzig met dubbeldeksrijtuigen en een E11 elektrische locomotief. Uit een instructiefilm van de NVA (de ‘Volksarmee’) komen de beelden van een V180 met een trein met pantservoertuigen die door een met chemische wapens besmet gebied moet rijden.
De situatie in Berlijn was complex. De S-Bahn werd geëxploiteerd door de Deutsche Reichsbahn en wisselde regelmatig tussen Oost- en West-Berlijn. Stations werden daarom volledig afgesloten en de treinen reden door zonder te stoppen. In het geval van station Friedrichstrasse werden de perrons in Oost en West zelfs met een stalen wand gescheiden. Het station werd de belangrijkste grensovergang tussen West en Oost en het stond bekend als het “Tränenpalast”. Hier was de grenscontrole extra streng. We zien hoe een “Westerse agent” door de Oost-Duitse grenspolitie wordt betrapt bij het smokkelen van een onduidelijk elektrisch apparaatje in een cake. Want zo zegt de Oost-Duitse commentaarstem: “onze stijgende productie is de vijand een doorn in het oog!”.
Ook bij de “Interzonenzüge” was men waakzaam. De corridors van West-Berlijn naar o.a. Hamburg en Hannover werden met hoge hekken en wachttorens omgeven. Treinen werden met honden onderzocht om te voorkomen dat DDR inwoners overliepen naar het vrije westen. Bijvoorbeeld in Gerstungen (DDR). Dit is geen “Innerdeutsche Grenze” zegt de commentaarstem streng! Een Oost-Duitse film legt uit waarom de taak van de grenspolitie op het spoor zo belangrijk is. Desondanks lukte het 2,5 tot 3 miljoen mensen naar het vrije westen te ontsnappen.
In 1970 begint Willy Brandt met zijn “Ostpolitik”. We zien zijn trein op weg naar Walter Ulbricht, de secretaris-generaal van de SED en feitelijke machtshebber. Ulbricht moest daarna snel het veld ruimen voor Honecker.
Toch wordt het in de jaren ’70 makkelijker om treinen te filmen. Vooral de smalspoorlijnen in Saksen zijn populair bij de liefhebbers. Hier worden nog veel goederen (zoals koelkasten en klei voor porceleinfabricage) per trein vervoerd achter Saksische stoomlocomotiefjes van het type Meyer. De treinen zijn samengesteld uit smalspoorrijtuigen en normaalspoor goederenwagens op rolbokken. Lijnen die langs komen zijn: Wilkau-Carlsfeld, Wolkenstein-Jöhstadt en Oschatz-Kemlitz. Maar het einde van het goederenvervoer over smalspoor is in zicht: op één van de beelden zien we een vrachtauto de smalspoortrein inhalen. De opnamen zijn zowel in kleur en zwart/wit.
Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur en op 3 oktober 1990 hield de DDR op te bestaan. De film eindigt daarom met kleurenbeelden uit 1990 op het stadsspoor in Berlijn en DR museumlocomotieven. Treinen filmen mag nu in alle vrijheid!